Μηνάς Τζωρτζάκης – Ο Ηρακλειώτης Αρχιμουσικός – Βιολάτορας!

Πολλά χρόνια τώρα όλοι όσοι αγαπούν την παραδοσιακή κρητική μουσική γνωρίζουν πολλούς μεγάλους μουσικούς από ολόκληρη την Κρήτη.

Χαρακτηριστικά αναφέρουμε τους : Κώστα Παπαδάκη ή Ναύτη (Κίσαμος), Ανδρέα Ροδινό (Ρέθυμνο), Θανάση Σκορδαλό (Σπήλι, Ρέθυμνο), Κώστα Μουντάκη (Αλφά Μυλοποτάμου, Ρέθυμνο), Στρατή Καλογερίδη (Σητεία) κ.ά. Βλέπουμε, λοιπόν, ότι κάθε περιοχή της Κρήτης είχε τις θρυλικές μουσικές μορφές που την αντιπροσώπευαν.

Εδώ γεννιέται η εύλογη απορία: το Μεγάλο Κάστρο, με την τόσο πλούσια ιστορία δεν έχει έστω έναν Κρητικό καλλιτέχνη παραδοσιακής κρητικής μουσικής ανάλογου διαμετρήματος και προσφοράς; Μια σειρά από συμπτώσεις μάς οδήγησαν στη λύση της απορίας και την επανανακάλυψη ενός μεγάλου Κρητικού κλασσικού και ταυτόχρονα παραδοσιακού μουσικού. Η μεγάλη αυτή μουσική προσωπικότητα πρωταγωνιστούσε προπολεμικά και μεταπολεμικά στη μουσική ζωή της πόλης του Ηρακλείου και ήταν πασίγνωστος ως αρχιμουσικός της Φιλαρμονικής από το 1949 έως το 1976. Ήταν ο αγαπητός σε όλους, Μηνάς Τζωρτζάκης.

Ο μοναδικός αρχιμουσικός με πτυχίο στο βιολί που εκτελούσε με πάθος, ευαισθησία και ακρίβεια την παραδοσιακή κρητική μουσική. Ποιος ήταν όμως ο άνθρωπος και ποιος ο μουσικός, Μηνάς Τζωρτζάκης, που ακόμα και το όνομά του θυμίζει Ηράκλειο; Ένας μεγάλος καλλιτέχνης γνωστός τόσο για τις ευρωπαϊκές μουσικές σπουδές του και επιδόσεις όσο και για τη δεξιοτεχνία του στην εκτέλεση της κρητικής μουσικής. Το μουσικό γονίδιο και η αγάπη για την κρητική μουσική παράδοση, είχε ξεκινήσει από τον παππού του, τον περίφημο Βέκιο (Αντώνιος Κωνσταντινίδης).

Ο Βέκιος ήταν πολυτάλαντος, καθώς έπαιζε εξίσου καλά βιολί, μαντολίνο, ταμπουρά, λαούτο και τραγουδούσε υπέροχα. Ο Μηνάς Τζωρτζάκης γεννήθηκε στο Ηράκλειο το 1906 και από μικρό παιδί έδειξε την κλίση του στη μουσική και συγκεκριμένα στο βιολί. Ήδη από το 1924, σε ηλικία 18 ετών, έπαιζε βιολί στην ορχήστρα του βωβού κινηματογράφου Πουλακάκη, ο οποίος βρισκόταν στη θέση του σημερινού Ιατρικού Kέντρου στην πλατεία Ελευθερίας.

Οι γονείς του φρόντισαν να ολοκληρώσει τη μουσική του παιδεία κι έτσι μετά από σπουδές σε Ηράκλειο και Αθήνα, το 1935 παίρνει το πτυχίο του βιολιού. Από το 1920 περίπου μέχρι το 1935 ο Μηνάς Τζωρτζάκης, εκτός από το βωβό κινηματογράφο, έπαιζε και στις Τρεις Καμάρες. Επίσης τη δεκαετία του 1920 έγινε και η γνωριμία του με τον Στρατή Καλογερίδη, λόγω των φωτογραφιών, που του τράβηξε ο μεγάλος Σητειακός μουσικός, που βιοποριζόταν ως επαγγελματίας φωτογράφος. Στη συνέχεια, η κοινή αγάπη για το βιολί και την Κρητική μουσική τους οδήγησε στη δημιουργία μιας άρρηκτης φιλικής και μουσικής σχέσης.

Έτσι έπαιζαν μαζί κρητική μουσική με τα βιολιά τους στο σπίτι του Μηνά και ποτέ δημόσια, με ιδιαίτερη έμφαση στις αγαπημένες τους κοντυλιές. Το 1935, με εντολή τού τότε νομάρχη Ηρακλείου, ανέλαβε τη διεύθυνση του παραρτήματος του Ελληνικού Ωδείου στο Ρέθυμνο και τη δημιουργία Φιλαρμονικής. Ο Μηνάς Τζωρτζάκης υπηρέτησε με ευλάβεια τη μουσική, Ευρωπαϊκή και Κρητική για 65 συναπτά έτη.

Στο μικρό αυτό αφιέρωμα δεν θα ασχοληθούμε με τον Ευρωπαίο αρχιμουσικό της Φιλαρμονικής της πόλης μας, που η αξία του ήταν γνωστή. Στόχος μας είναι να μελετήσουμε και να αναδείξουμε την ιδιαίτερη αγάπη που είχε ο Μηνάς Τζωρτζάκης στην κρητική μουσική. Ήταν κάτι που δεν περιγράφεται.

Ο μεγάλος αυτός Κρητικός μπορούσε να παίζει κοντυλιές ώρες ατελείωτες. Εκτός από το πάθος για την Κρητική μουσική, οι ανώτατες μουσικές σπουδές που είχε κάνει ο Καστρινός αρχιμουσικός, τού επέτρεπαν την τέλεια τεχνική εκτέλεση των μουσικών κομματιών. Αυτό το γεγονός είναι που εξηγεί το μουσικό ανάστημα που είχε ο Μηνάς Τζωρτζάκης, άγνωστο στους περισσότερους από εμάς, παλαιότερους και νεότερους. Έτσι ο Μηνάς Τζωρτζάκης εναρμόνισε κοντυλιές και καστρινό πηδηχτό για την Φιλαρμονική του Δήμου Ηρακλείου, κομμάτια τα οποία παίζονταν μέχρι και τη δεκαετία του 1960 στις Τρεις Καμάρες, ενώ ταυτόχρονα έπαιζε και ο ίδιος.

Το μουσικό έργο που έχει διασωθεί αφορά: 1) μια ζωντανή ηχογράφηση της Ελληνικής Ραδιοφωνίας στο Ηράκλειο το 1978, 2) μια εγγραφή στο Ωδείο, επίσης το 1978, και 3) μια εκδήλωση στη μνήμη του Καλογερίδη τον Απρίλιο του 1971 από τον Λογοτεχνικό Σύλλογο “Λόγος και Τέχνη”.

Είναι σίγουρο ότι ο Μηνάς Τζωρτζάκης παίζοντας πολλά χρόνια βιολί με τον Καλογερίδη, είχε την τύχη να γνωρίσει και να διδαχθεί από την ίδια την πηγή της δημιουργίας ολόκληρο το μουσικό έργο του μεγάλου Σητειακού μουσικού. Ο μεγάλος αυτός όμως μουσικός έδωσε ένα τελείως προσωπικό χρώμα και ένα μοναδικό στίγμα ερμηνείας και έτσι μπορούμε να πούμε ότι συνέχισε να κινείται μέσα σε μια ξεχωριστή μουσική σχολή ερμηνείας της κρητικής παραδοσιακής μουσικής: την έντεχνη παραδοσιακή κρητική μουσική σχολή του Μεγάλου Κάστρου, με κύριο όργανο το βιολί.

Όμως ο χρόνος δεν χαρίζεται σε κανένα. Έτσι, ένας ακόμη εκλεκτός ερμηνευτής της γνήσιας κρητικής κοντυλιάς, ο Μηνάς Τζωρτζάκης, έφυγε σαν φυσική παρουσία από κοντά μας το 1988. Το μουσικό έργο όμως που άφησε πίσω του, ως πολύτιμη παρακαταθήκη για τη συνέχιση της παράδοσης, παραμένει φωτεινό σημείο αναφοράς και δείκτης πορείας.

http://kritikiparadosi.gr