Αδελφοί Μανάκη: Οι πρωτοπόροι Κινηματογραφιστές των Βαλκανίων

1905: οι «Υφάντρες», των αδελφών Μανάκη. Η πρώτη ταινία που γυρίστηκε στα Βαλκάνια.

Οι πρώτοι Kινηματογραφιστές στα Βαλκάνια είναι οι αδελφοί Ιωάννης και Μιλτιάδης Μανάκια ή Μανάκη, οι οποίοι εργάζονταν ως φωτογράφοι στα Γιάννενα. Γεννήθηκαν στα Αβδέλλα των Γρεβενών, βλαχοχώρι στην Βόρεια Πίνδο, το 1878 ο Γιαννάκης και το 1882 ο Μίλτος. Οι ελληνικές πηγές τους θεωρούν βλάχικης καταγωγής, ενώ οι γιουγκοσλάβικες σλαβομακεδονικής. Μάλιστα, αποτελεί θεσμό Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου που φέρει το όνομά τους και πραγματοποιείται κάθε χρόνο στο Μοναστήρι. Πρόκειται για το International Cinematographers’ Film Festival Manaki BROTHERS.

Την ίδια εποχή με τους αδελφούς Λυμιέρ, οι Μανάκη, ανήσυχα πνεύματα, ανακαλύπτουν το βιοσκόπιο, μια χειροκίνητη ξύλινη μηχανή λήψεως για την καταγραφή σε φιλμ.

Η πρώτη τους ταινία οι «Υφάντρες», γυρίστηκε το 1905. Πρόκειται για ένα φιλμ μερικών δευτερολέπτων που καταγράφει την τέχνη της Υφαντικής της εποχής εκείνης. Κινηματογραφούν τη γιαγιά τους, Δέσπα Μανάκη, σε ηλικία 117 ετών, καθώς προετοιμάζει μαλλί για γνέσιμο. Ακολουθούν πλάνα με άλλες συγχωριανές της. Η ταινία γυρίστηκε στο χωριό τους, τα Αβδέλλα. Θα ακολουθήσει ένα σημαντικό ντοκουμέντο, η διδασκαλία των μαθητών της εποχής σε υπαίθριο σχολείο, στην ίδια περιοχή.

Στη συνέχεια οι δύο αδελφοί ταξιδεύουν σε περιοχές των Βαλκανίων, που εκείνο τον καιρό ανήκουν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και καταγράφουν με τον κινηματογραφικό φακό τους γεγονότα καθημερινής ζωής, ανθρώπους, τοπία, χωριά, γλέντια, έθιμα, παραδόσεις, γιορτές, αλλά και ιστορικά γεγονότα της εποχής, όπως τους Βαλκανικούς Πολέμους. Η παρακαταθήκη τους, χιλιάδες ιστορικές φωτογραφίες και 67 ταινίες εθνολογικού και εθνογραφικού ενδιαφέροντος με περιεχόμενο τη σημαντική ιστορία των Βαλκανίων.

Στο Μοναστήρι της Γιουγκοσλαβίας το 1921, δημιούργησαν τη δική τους κινηματογραφική αίθουσα, τον «Κινηματογράφο Αδελφοί Μανάκια», που καταστράφηκε ολοσχερώς από πυρκαγιά το 1939.

Η ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου, το «Βλέμμα του Οδυσσέα» (1995), αφηγείται την περιπλάνηση ενός εξόριστου σκηνοθέτη, ο οποίος ξεκινά ένα ταξίδι στα Βαλκάνια αναζητώντας τρεις χαμένες μπομπίνες φιλμ των αδελφών Μανάκη. Ο Σημαντικός Έλληνας Σκηνοθέτης ίσως να αποδίδει μ’ αυτό τον τρόπο ένα είδος φόρου τιμής στους δύο πρωτοπόρους Κινηματογραφιστές των Βαλκανίων.

Οι αδελφοί Μανάκη με τη μηχανή λήψεως.