Αφιέρωμα: Η ανάπλαση της Πανεπιστήμιου

Μέσα στο επόμενο διάστημα θα γίνουν οι ανακοινώσεις για το χρονοδιάγραμμα ενός από τα πιο πολυαναμενόμενα έργα για το κέντρο της Αθήνας: την ανάπλαση της Πανεπιστήμιου σε συνδυασμό με την επέκταση του Τραμ από το Σύνταγμα έως την πλατεία Αιγύπτου.

Αν και προτάσεις για την πεζοδρόμηση της οδού Πανεπιστημίου υπήρχαν ήδη από τη δεκαετία του ’80, το σημερινό σχέδιο άρχισε να προωθείται από το 2010. Κεντρικός άξονας του σχεδίου αυτού είναι η μετατροπή της Πανεπιστημίου, της Ομόνοιας και τμήματος της Πατησίων σε δημόσιο χώρο αφιερωμένο στις εμπορικές χρήσεις, στον περίπατο και την αναψυχή. Από αυτόν θα διέρχονται οι πεζοί, τα ποδήλατα και το τραμ -μέχρι την Πλατεία Αιγύπτου σε πρώτη φάση- ενώ θα πάψει πλέον να αποτελεί χώρο εξυπηρέτησης ιδιωτικών οχημάτων που απλά διέρχονται προς άλλες συνοικίες ρυπαίνοντας με θόρυβο και καυσαέρια το κέντρο. Παράλληλα, προωθούνται προς εφαρμογή προγράμματα για την αξιοποίηση των εγκαταλελειμμένων κτιρίων και την θεσμοθέτηση κινήτρων για την επανεγκατάσταση εμπορικών και πολιτιστικών χρήσεων.

Για τον σχεδιασμό, τον έλεγχο και τον προγραμματισμό της υλοποίησης του σύνθετου αυτού έργου συνεργάστηκαν η πολιτεία (υπουργεία Ανάπτυξης, Περιβάλλοντος, Μεταφορών, Πολιτισμού) η Περιφέρεια, ο Δήμος Αθηναίων, και άλλοι εμπλεκόμενοι φορείς με την επιστημονική συμβολή του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, και διακεκριμένων καθηγητών από τα πανεπιστήμια Αθηνών, Πειραιώς, Θεσσαλονίκης και Βόλου. Τη χρηματοδότηση των μελετών ανέλαβε το Κοινωφελές Ίδρυμα Α.Σ. Ωνάση ενώ τη διεύθυνση του έργου η Αττικό Μετρό Α.Ε.

Για την επιλογή των μελετών έγινε διεθνής διαγωνισμός με 71 Ελληνικά και ξένα γραφεία να υποβάλλουν προτάσεις. Επί συνόλου επτά μελετών, η Αρχιτεκτονική μελέτη και η Βιοκλιματική μελέτη ανατέθηκαν σε σύμπραξη Ολλανδικού και Ελληνικού γραφείου Αρχιτεκτόνων ενώ οι όλες οι υπόλοιπες μελέτες ανατέθηκαν σε Ελληνικά τεχνικά γραφεία. Η αρχιτεκτονική πρόταση -που βραβεύθηκε ομόφωνα από δυο εννεαμελείς επιτροπές- είναι απλή, εξαιρετικά λειτουργική, έχει διαχρονική αισθητική και παρεμβαίνει στον δημόσιο χώρο δίνοντας πεδίο στις δραστηριότητες των πολιτών, ενώ ταυτόχρονα αναδεικνύει την αρχιτεκτονική της πόλης και των ιστορικών κτιρίων της, όπως είναι το Ιλίου Μέλαθρο, η Καθολική Εκκλησία, το Οφθαλμιατρείο, η Ακαδημία, το Πανεπιστήμιο, η Βιβλιοθήκη και άλλα.

Προβλέπονται πλακοστρώσεις με τη χρήση διαχρονικά “ψυχρών” υλικών που, σε συνεργασία με τα υδάτινα στοιχεία και τις δενδροφυτεύσεις, έχουν σκοπό την βελτίωση των βιοκλιματικών συνθηκών. Υπολογίζεται πως θα επιτευχθεί δραστική μείωση της θερμοκρασίας δαπέδου που σήμερα φτάνει στους +65ο C στα σημεία όπου υπάρχει άσφαλτος ή κόκκινες πλάκες πεζοδρομίου. Τα δέντρα στις νέες δεντροστοιχίες θα είναι κατάλληλα για να ευδοκιμούν στο δύσκολο αστικό περιβάλλον της Αθήνας – πλατάνια, ψευδοακακίες, γιακαράντες, μουριές, νεραντζιές κλπ. Συνολοκά αναμένεται να φυτευτούν περίπου 800 φυτά.

Η συλλογή των νερών της βροχής είναι από τις μεγαλύτερες καινοτομίες της πρότασης. Τα νερά θα συλλέγονται από τους δρόμους και από τις ταράτσες των κτιρίων σε ταμιευτήρες κάτω από την Πανεπιστημίου και θα αποδίδονται αργά στο υπέδαφος, εξασφαλίζοντας μεγάλη διάρκεια φυσικού ποτίσματος και έμμεσο δροσισμό των εδαφών, ενώ σε άλλους ταμιευτήρες και υπόγειες δεξαμενές θα συλλέγεται το πλεόνασμα, για χρήση κατά τους άνομβρους θερινούς μήνες.

Όσον αφορά την κυκλοφοριακή μελέτη, βασικοί στόχοι ήταν η κυκλοφοριακή αποφόρτιση του κέντρου της πόλης από τα οχήματα ιδιωτικής χρήσης, η βέλτιστη συγκοινωνιακή εξυπηρέτηση από τα μέσα μαζικής μεταφοράς, η απόδοση στους πεζούς της Πανεπιστημίου και άλλων παραπλήσιων
δημοσίων χώρων και τέλος η ριζική αναθεώρηση της σημερινής λειτουργίας του κέντρου, ενθαρρύνοντας καθοριστικά τις διαμπερείς μετακινήσεις που αποφεύγουν την κεντρική περιοχή της Αθήνας. Οι ανωτέρω στόχοι επιτυγχάνονται χωρίς σημαντικές επιπτώσεις στα γενικότερα δεδομένα της κυκλοφορίας εντός του Δακτυλίου και φυσικά του Λεκανοπεδίου, ενώ οι όποιες επιμέρους αρνητικές επιπτώσεις είναι ποσοτικά περιορισμένες.

Η τελική κυκλοφοριακή ρύθμιση για την πρόσβαση στο κέντρο, που προωθείται προς εφαρμογή, είναι:

Διαμόρφωση της Πανεπιστημίου μέχρι την πλατεία Ομονοίας και της Πατησίων (μέχρι Μάρνη) σε αστικό χώρο πρασίνου για αποκλειστική χρήση πεζών, ποδηλατών και επίγειων μέσων μαζικής μεταφοράς , κατά περίπτωση.
Αλλαγή της κατεύθυνσης κυκλοφορίας στον οδικό άξονα Χαλκοκονδύλη- Ακαδημίας (δηλ. από πλατεία Βάθης μέχρι Βασ. Σοφίας).
Αλλαγή κατεύθυνσης της οδού Μάρνη, με μονή κατεύθυνση προς πλ. Καραϊσκάκη, ενώ γίνεται διπλής κατεύθυνσης το τμήμα μεταξύ 3ης Σεπτεμβρίου και Πατησίων.
Επέκταση της πλατείας Ομονοίας με κατάργηση του οδικού τμήματος σύνδεσης της Πανεπιστημίου με την 3ης Σεπτεμβρίου.
Αλλαγή κατεύθυνσης κυκλοφορίας της οδού Αγ. Κωνσταντίνου από 3ης Σεπτεμβρίου μέχρι πλ. Καραϊσκάκη, καθώς και της Σωκράτους στο τμήμα μεταξύ Αγ. Κωνσταντίνου και Πειραιώς.
Κατάργηση της λεωφορειολωρίδας αντίθετης ροής στην οδό Βασ. Αμαλίας και μείωση γενικότερα των λωρίδων κυκλοφορίας στον άξονα αυτό από Φιλελλήνων μέχρι Βασ. Σοφίας.
Κατάργηση της κατεύθυνσης της Βασ. Σοφίας προς Πανεπιστημίου στο τμήμα από Ακαδημίας μέχρι Πανεπιστημίου.

Το τραμ, που είναι κατ’ εξοχή μέσο εξυπηρέτησης των πολιτών στα σύγχρονα κέντρα ιστορικών πόλεων, θα κινείται από το Σύνταγμα ως το Αρχαιολογικό Μουσείο σε πλήρη συνέχεια με το δίκτυο των πεζών, με εξελιγμένη αντικραδασμική προστασία και χωρίς εναέρια εγκατάσταση ηλεκτροδότησης, ελευθερώνοντας οπτικά το αστικό περιβάλλον. Το μήκος της γραμμής από το Σύνταγμα ως την πλατεία Αιγύπτου θα είναι 2,2 χλμ. και θα περιλαμβάνει τουλάχιστον 4 νέες στάσεις. Μελλοντικά η γραμμή θα επεκταθεί ως τα Άνω Πατήσια με τις μελέτες για την επέκταση αυτή να χρηματοδοτούνται και πάλι από το ίδρυμα Ωνάση.

Για να διευκολυνθεί η δυνατότητα πρόσβασης στο κέντρο για όσους έχουν προορισμό εκεί, προβλέπεται η λειτουργία δύο βρόγχων κυκλοφορίας/αναστροφής για τα οχήματα ιδιωτικής χρήσης (με άνοδο από Αμερικής και κάθοδο από Μπενάκη) και για τα αστικά λεωφορεία και τρόλεϊ (με άνοδο από Εδουάρδου Λω-Σίνα και κάθοδο από Ομήρου). Εν γένει, προελεύσεις από βόρεια (μέσω Κηφισίας), από δυτικά και από ανατολικά δεν επηρεάζονται ιδιαίτερα. Αντίθετα, επηρεάζονται προελεύσεις που σήμερα εξυπηρετούνται μέσω της οδού Πατησίων (εκτρέπονται σε Αλεξάνδρας ή Μάρνη) και προελεύσεις από νότο μέσω των οδών Συγγρού-Αμαλίας (εκτρέπονται σε Β. Κωνσταντίνου ή Β. Σοφίας).

Ο αστικός χώρος της Πανεπιστημίου χαρακτηρίζεται από μικτή χρήση, και περιλαμβάνει το τραμ που επεκτείνεται από την Αμαλίας ώς την οδό Πατησίων, ειδικές διαδρομές ταξί για την εξυπηρέτηση ξενοδοχείων και επισκεπτών, διάδρομο εξυπηρέτησης τουριστικών λεωφορείων και άλλων οχημάτων τροφοδοσίας για παρόδια εξυπηρέτηση, καθώς και από τα ποδήλατα σε ένα ειδικό ποδηλατόδρομο που εντάσσεται στο αντίστοιχο μητροπολιτικό δίκτυο. Διαδρομές ήπιας κυκλοφορίας στο ενδιάμεσο μεταξύ Ακαδημίας και Πανεπιστημίου δίνουν δυνατότητα σε ταξί και χαρακτηρισμένα οχήματα για εύκολη πρόσβαση στα κτίρια από τις σημερινές εισόδους τους.

Το κόστος του έργου θα ανέλθει στα 105 εκατ. ευρώ. Η χρηματοδότηση θα προέλθει από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη (ΕΠΠΕΡΑΑ) και από το ΠΕΠ Αττικής. Η δημοπράτηση του έργου αναμένεται να προκηρυχθεί μέσα στο τελευταίο τρίμηνο του 2014. Στόχος του υπουργείου Υποδομών είναι η ολοκλήρωση του διαγωνισμού και η έναρξη κατασκευής του έργου να γίνει μέσα στο 2015, κάτι που όμως φαντάζει αδύνατο κρίνοντας από άλλα έργα παρόμοιου μεγέθους. Η διάρκεια κατασκευής του έργου αναμένεται να είναι 2 χρόνια.

Ο Γενικός Γραμματέας Δημοσίων Έργων κ. Στράτος Σιμόπουλος μίλησε στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων σχετικά με την ανάπλαση της Πανεπιστημίου: