Το bail in, η Ευρώπη και η Lehman

Ο πλοίαρχος Κουκ εισήγαγε τη λέξη «ταμπού» στο δυτικό λεξιλόγιο μετά την ανακάλυψη των Νήσων Φίτζι τον δέκατο όγδοο αιώνα.

Οι ιθαγενείς αρνούνταν να κάνουν ορισμένα πράγματα, τα οποία περιέγραφαν ως «ταμπού», και πίστευαν ότι μεγάλες ατυχίες θα συνέβαιναν σε όποιον τα έσπαγε. Ένα σημαντικό ταμπού το οποίο έσπασε στην Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν αυτό της συμμετοχής των καταθετών στη διάσωση μιας ευρωπαϊκής χώρας η οποία καταφεύγει στον μηχανισμό στήριξης. Το τελικό σχέδιο διάσωσης της Κύπρου, στο κόστος του οποίου οι καταθέτες συμμετείχαν με σημαντικό κούρεμα των καταθέσεών τους, ήταν ένα ταμπού με μεγάλη συμβολική αξία, το οποίο φαίνεται να στοιχειώσει στο μέλλον την Ευρωζώνη.

Το Δεκέμβριο του 2013 οι διαπραγματευτές του Ευρωκοινοβουλίου και οι εκπρόσωποι των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων κατέληξαν σε καταρχήν συμφωνία για τις «διασώσεις εκ των έσω» (bail-in), ανοίγοντας τον δρόμο για «κούρεμα» των senior ομολογιούχων αλλά και των ανασφάλιστων καταθέσεων (άνω των 100.000 ευρώ) από 1ης Ιανουαρίου 2016, οπότε και θα τεθεί σε ισχύ η σχετική κοινοτική οδηγία. Τα υπόλοιπα κύρια σημεία της συμφωνίας για τα bail-in ήταν τα εξής: Οι νέοι κανόνες θα τεθούν σε ισχύ στις αρχές του 2016 και όχι του 2018 (όπως προέβλεπε το αρχικό χρονοδιάγραμμα), ώστε το κυπριακό μοντέλο να είναι έτοιμο προς ευρύτερη χρήση για να καλύψει τις «μαύρες τρύπες» που θα αποκαλύψουν τα stress tests που θα διενεργήσει στις ευρωπαϊκές τράπεζες η ΕΚΤ και που θα ολοκληρωθούν στα τέλη του 2014. Βάσει του νέου καθεστώτος, οι μέτοχοι, οι ομολογιούχοι (μειωμένης εξασφάλισης και senior) και οι κάτοχοι καταθέσεων άνω των 100.000 ευρώ με την εξής σειρά προτεραιότητας, μεγάλες επιχειρήσεις, μικρές επιχειρήσεις, φυσικά πρόσωπα θα κληθούν να καλύψουν τις ζημίες μιας χρεοκοπημένης τράπεζας, τουλάχιστον έως το 8% της αξίας του ενεργητικού της. Οι κυβερνήσεις θα δημιουργήσουν «Ταμεία Εκκαθάρισης» (resolution funds) που θα χρηματοδοτούνται από συνεισφορές των ίδιων των τραπεζών που θα ανέλθουν στο 1% των εγγυημένων καταθέσεων σε κάθε χώρα σε ορίζοντα 10ετίας. Οι πόροι των ταμείων αυτών (που εκτιμώνται σε 70 δισ. ευρώ έως το 2025) θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για κάλυψη τραπεζικών ζημιών έως το 5% του ενεργητικού της τράπεζας, μόνο αφού έχει προηγηθεί bail-in.

Η χρήση δημόσιου χρήματος επιτρέπεται μόνο κατόπιν έγκρισης των Βρυξελλών και αφού έχει προηγηθεί το «ελάχιστο» bail-in. Οι εθνικές κυβερνήσεις θα μπορούν υπό όρους να διασώζουν ορισμένες κατηγορίες πιστωτών από το «ψαλίδι του κουρέα» ή να προχωρούν σε «προληπτική ανακεφαλαιοποίηση» τραπεζών όταν υφίσταται συστημική κρίση.

Η στιγμή Lehman

Πάντως σε ό,τι αφορά στο κούρεμα στην Κύπρο, μάλλον δεν ήταν μια εύκολη υπόθεση. Σε μεγάλο βαθμό, αυτή η απόφαση είναι της ίδιας σημασίας με την απόφαση των αμερικανικών αρχών να αφήσουν την επενδυτική τράπεζα Lehman Brothers να καταρρεύσει τον Οκτώβριο του 2008. Όμως, οι όροι του κυπριακού πακέτου αντανακλάνε την αγανάκτηση των χρηματοδοτών χωρών των διάφορων πακέτων στήριξης και την απόφασή τους να τερματίσουν τη μονομερή χρηματοδότηση της διάσωσης. Να μην επαναληφθεί κυρίως το προηγούμενο της Ελλάδας, όπου η χορήγηση του πακέτου στήριξης επιβάρυνε τη βιωσιμότητα του δημοσίου χρέους. Πλέον, οι φορολογούμενοι των πιστωτριών χωρών, κυρίως στον ευρωπαϊκό Βορρά, δεν θα είναι οι μόνοι οι οποίοι θα χρηματοδοτούν, έστω και με το αζημίωτο, τα πακέτα διάσωσης. Με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, το βάρος της χρηματοδότησης θα μοιράζεται μεταξύ του ιδιωτικού τομέα και του επίσημου.

Ταμπού το τραπεζικό σύστημα, όχι οι καταθέσεις

Είναι λάθος να θεωρείται μια τραπεζική κατάθεση ως η πλέον ασφαλής τοποθέτηση χρημάτων. Για όποιον επιθυμεί ασφάλεια, υπάρχουν οι θυρίδες. Η κατάθεση είναι στην ουσία ένα δάνειο του καταθέτη προς την τράπεζα. Αν η τράπεζα χρεοκοπήσει, τότε σίγουρα θα συμμετάσχει στις ζημίες. Για τον λόγο αυτόν, εξάλλου, υπάρχει και η θεσμοθετημένη εξασφάλιση των καταθέσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση μέχρι τα 100 χιλιάδες ευρώ. Αν η τράπεζα χρεοκοπήσει, κι αυτό συμβαίνει συχνά, ιδίως στις ΗΠΑ, τότε υπάρχει μια ιεραρχία στις αξιώσεις των επενδυτών και των καταθετών. Τις πρώτης ζημιές τις αναλαμβάνουν οι μέτοχοι, μετά οι ομολογιούχοι και τέλος οι καταθέτες. Ακόμα και στις καταθέσεις υπάρχει ιεραρχία για το ποιοι είναι αυτοί που θα επιβαρυνθούν πρώτοι και ποιοι μόνο εφόσον οι ζημίες δεν καλυφθούν. Αντίθετα, δεν υπάρχει προηγούμενο να επιβληθεί μια οριζόντια συμμετοχή των καταθετών για τα δημοσιονομικά προβλήματα ενός κράτους. Και αυτό το ταμπού πλέον έχει σπάσει.

Συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα στη διάσωση μιας χώρας

Η κατάρρευση της Lehman το 2008 οδήγησε στην απώλεια της εμπιστοσύνης προς το τραπεζικό σύστημα. Κανένας δεν ήξερε τι ακριβώς κρυβόταν στον κάθε τραπεζικό ισολογισμό, και μόνο η απεριόριστη ρευστότητα της Fed και των άλλων κεντρικών τραπεζών μπόρεσε να αποτρέψει την καταστροφή της παγκόσμιας οικονομίας. Το προηγούμενο της Κύπρου έχει βάλει στο τραπέζι έναν βασικό παράγοντα ρίσκου, που θα απειλήσει σύντομα την Ευρωζώνη. Η διάσωση μιας χώρας περνάει πλέον μέσα από την ευρεία συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα. Οι αγορές ομολόγων έχουν ήδη μισοκλείσει για τις περισσότερες περιφερειακές χώρες, καθώς οι επενδυτές αναζητούν την ασφάλεια στα γερμανικά και στα ολλανδικά ομόλογα. Πλέον, το ίδιο θα αρχίσει να γίνεται και με τις τραπεζικές καταθέσεις, οδηγώντας σε οριστικό στέγνωμα της οικονομίας στον Νότο. Πρώτοι ύποπτοι η Ισπανία και η Ιταλία. Ένας φαύλος κύκλος, ο οποίος αρχικά θα δημιουργήσει φυγή κεφαλαίων από τον Νότο προς τον Βορρά. Όσο πιο πολύ θα βαθαίνει η ύφεση, τόσο περισσότερο θα φεύγουν κεφάλαια προκειμένου να μη συμμετάσχουν στο κόστος διάσωσης. Όταν τελικά θα απαιτηθεί η συμμετοχή των ιδιωτών επενδυτών, είτε ομολογιούχων είτε καταθετών, τότε το μέγεθός τους δεν θα επαρκεί για να καλυφθεί το κόστος διάσωσης. Δηλαδή η τρόικα, πέρα από την ηθική για αυτήν ικανοποίηση της παραδειγματικής τιμωρίας της Κύπρου, κατάφερε να κάνει την οριστική επίλυση της ευρωπαϊκής κρίσης ακριβότερη και πιο δύσκολη.

sofokleous10.gr