Τι σημαίνει το επώνυμο Καραμανλής;

Μικρό Αφιέρωμα για τους Καραμανλήδες και τους Έλληνες της Καππαδοκίας

Στις μέρες μας δεν υπάρχουν Έλληνες Καραμανλήδες, ούτε η γραφή τους.

Κιμωλία σε μαυροπίνακα, που την έσβησε το σφουγγάρι του χρόνου, θα ήταν η υπόθεση τους, αν δεν υπήρχαν τα επώνυμα ;   Καραμάνος, Καραμανλάκης, Καραμανόγλου, Καραμανλής κ.ά. Η υπόθεση των Καραμανλήδων από την Καπποδοκία στέκει ως αγκάθι στη μνήμη μας και μας βάζει μικρές και δύσκολες ερωτήσεις που ζητούν απάντηση, όπως:
“Μπορείς να είσαι Έλληνας, δίχως να μιλάς Ελληνικά;”
“ Ποιος είναι ο ρόλος της Εκκλησίας στη διατήρηση του Έθνους;” και άλλα πολλά.
Πριν βιαστείτε να απαντήσετε, ας γνωρίσουμε καλύτερα την υπόθεση των Καραμανλήδων από την Καραμανία.

Που βρίσκεται η Καραμανία;
Η Καραμανία είναι περιοχή της Νοτιοανατολικής Μ. Ασίας και περιλαμβάνει τμήματα της Λυκαονίας, Μεγάλης Φρυγίας Παμφυλίας, Ισαυρίας, Καππαδοκίας, Κιλικίας. Στην Αρχαιότητα η περιοχή Καραμάν (Karaman) ονομαζόταν Λάρανδα (τα) και καταστράφηκε από τον Περδίκκα, το 322 π.Χ. Ονομάστηκε έτσι από το όνομα του Καραμάν Μπέη / Mehmet Bey Karamanoglu (محمد بی کارامان اقلو), o οποίος ίδρυσε το εμιράτο γύρω στα 1256.

Η λέξη Καραμάν (ή Καχραμάν) σημαίνει «ο ήρωας»,  «το πρωτοπαλίκαρο», και είναι κοινή στην Τουρκική, στα Περσικά (Φαρσί), και στα Αρμένικα, καθώς και σ΄ όλες τις περιοχές που έχουν τις παραλλαγές  Φαρσί όπως: Αφγανιστάν, Πακιστάν, και τη περιοχή Punjab της Ινδίας. Στα Περσικά ιστορικά κείμενα, η λέξη “Καραμάν” ή “Kahraman” είναι γραμμένη ως “Qahraman” (το “Q” προφέρεται “Γ”)
Το όνομα Καραμανλή προσδιορίζει τον άνθρωπο ή την οικογένεια που κατάγεται από το Καραμάν (η Τούρκικη κατάληξη «-λή» δηλώνει την προέλευση/καταγωγή, π.χ. Ankarali : ο καταγόμενος από την Άγκυρα). Η Δυναστεία των Καραμανιδών, Τουρκομάνοι της Μ. Ασίας, εναντιώθηκε στους Οθωμανούς, αλλά, τελικά, υποτάχθηκε το 1467. Μεγάλος ηγεμόνας της Καραμανίας ήταν ο Καραμάν Ογλού Αλαντίν (1381- 1390), ο οποίος συνελήφθη στη μάχη του Ακ-Σάι και θανατώθηκε ύστερα από διαταγή του Τιμούρ-Τας Πασά

Ποιοι ήταν οι Έλληνες Καραμανλήδες
Με τον όρο Καραμανλής και, συνηθέστερα, στον πληθυντικό: Καραμανλήδες, προσδιορίζονται οι Έλληνες κάτοικοι της Καραμανίας, οι οποίοι είχαν μία παγκόσμια ιδιαιτερότητα: ήταν Έλληνες, Χριστιανοί Ορθόδοξοι,  μίλαγαν Τούρκικα και έγραφαν την Τούρκικη γλώσσα με ελληνικά γράμματα (Καραμανλική γραφή). Παρόλο που υπέστησαν μεγάλη πίεση για να εξισλαμιστούν, απαγορεύτηκε η ελληνική γλώσσα, επιβλήθηκε η Τούρκικη, όμως με πείσμα και αυταπάρνηση παρέμειναν Χριστιανοί Ορθόδοξοι, αν και έχασαν την ελληνική γλώσσα. Έπειτα από την υπογραφή της συνθήκης της Λοζάνης (1923) μεταφέρθηκαν, στην Ελλάδα, κυρίως σε περιοχές της Μακεδονίας και της Θράκης, αν και ελάχιστοι είχαν έρθει, πριν από την Μικρασιατική καταστροφή.
Από αυτούς τους Τουρκόφωνους Έλληνες έχουμε πολλά επώνυμα στη Νέα Ελληνική, όπως: Καραμάνος, Καραμανλάκης, Καραμανόγλου, Καραμανλής κ.ά.

Καραμανλήδικη γραφή
Για αυτούς του Τουρκόφωνους Έλληνες τυπώθηκαν αρκετά βιβλία στην Καραμανλήδικη (ή Κραμανλιδικη ή Καραμανλήδειο) γραφή (πρώτη επίσημη εμφάνιση της γραφής αυτής ήταν το 1713 και  διατηρήθηκε επί δύο αιώνες). Ο Σουλτάνος την αναγνώρισε ως επίσημη γραφή της Οθωμανικής Αυτοκρατορία δίνοντας την έγκριση (Ι. Χλωρό,1934) συγγραφής τουρκοελληνικού λεξικού.
Δείγμα Καραμανλήδικης γραφής από την “Ανέμη”, σε έκδοση του 1840:
Ιπατετναμε : Γιάνι Γκερέκ ερκεκλερέ, γκερέκ δις εχληλερέ, πογιουγέ βε κιουτζουγιέ, φαρζ ολάν Ιπατετλέρ, Απόδειπνον, Εξάψαλμος, Παναγίανην χαιρετισμολαρί, Παράκλησις, βε αζίζ Μετάληψι.
Μετάφραση:
“Βιβλίο προσευχών: Δηλαδή προσευχές που είναι απαραίτητες και αποτελούν την ιερή υποχρέωση ανδρών και γυναικών, μεγάλων και μικρών. Απόδειπνος, ο Εξάψαλμος, οι Χαιρετισμοί της Θεοτόκου, η Παράκληση, και η Ακολουθία της Αγίας Μετάληψης.
Έναακόμα παράδειγμα από την Αγία Γραφή,1869, αναφέρεται η γενεαλογία του Ιησού Χριστού από το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο στην Καραμανλίδικη γλώσσα: «Αβραάμ ογλού & Δαβίδ ογλού Ιησούς Χριστοσούν τενασουλουνούν κιταπή» (δηλαδή «Το βιβλίο της γενεαλογίας του Ιησού Χριστού, υιού του Αβραάμ και του Δαυίδ»).

Γράφoυν: Γιώργος Δαμιανός και Καμάλ Ραχίμι (για την έρευνα στην Τουρκική και Φαρσί γλώσσα)

[24grammata.com]