Πώς θα σταματήσουμε την εξάπλωση του ιρλανδικού ιού
Αν συγχωνεύσεις 16 μικρές ανοιχτές οικονομίες, έχεις μια μεγάλη κλειστή οικονομία. Αλλά εδώ είναι το θέμα. Γιατί αν συγκεντρώσεις τους ηγέτες των 16 μικρών ανοικτών οικονομιών, έχεις μια αίθουσα γεμάτη πολιτικούς 16 μικρών οικονομιών.
Η οικονομική διακυβέρνηση της Ευρωζώνης μέσω του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου κυριαρχούνταν πάντοτε από διαφωνίες και, συχνά, από αναποτελεσματικότητα. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο είναι ένα θεσμικό πλαίσιο όπου ο ένας δείχνει με το δάχτυλο τον άλλον. Οι Ιρλανδοί λένε πως δεν είναι Ελλάδα. Οι Πορτογάλοι λένε πως δεν είναι Ιρλανδοί. Ο Ισπανός Υπουργός Οικονομικών είπε την περασμένη βδομάδα πως η Ισπανία δεν είναι Πορτογαλία. Και δεν χρειάζεται πολύ μυαλό για να μαντέψει κανείς ποιος δεν είναι η Ιταλία.
Τα παράδοξα της διακυβέρνησης βρίσκονται στην καρδιά της κρίσης της Ευρωζώνης. Εξηγούν, για παράδειγμα, γιατί εν μέσω μιας υπαρξιακής τραπεζικής κρίσης, όλη η συζήτηση για την αντιμετώπισή της στράφηκε στην εταιρική φορολογία των Ιρλανδών. Οι Γάλλοι και οι Γερμανοί είπαν ότι η άκρως χαμηλή εταιρική φορολογία της Ιρλανδίας διαστρεβλώνει τον ανταγωνισμό. Οι Ιρλανδοί είπαν ότι χρειάζονται μια πολύ χαμηλή εταιρική φορολογία προκειμένου να προσελκύουν ξένες άμεσες επενδύσεις. Δύσκολα θα μπορούσαμε να φανταστούμε κάτι πιο άσχετο με την παρούσα κατάσταση.
Το ζήτημα που έπρεπε να αντιμετωπιστεί εδώ και τώρα ήταν η ανακοπή της εξάπλωσης της ιρλανδικής τραπεζικής κρίσης. Είναι εύκολο να διαπιστωθεί μέσα από ποια κανάλια μπορεί να διαχυθεί ο ιρλανδικός ιός. Οι δύο μεγαλύτεροι πιστωτές της Ιρλανδίας είναι η Βρετανία και η Γερμανία, που σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών, της έχουν χορηγήσει δάνεια ύψους 149 δις δολαρίων και 139 δις δολαρίων αντίστοιχα. Η χρεοκοπία του ιρλανδικού τραπεζικού συστήματος θα έπληττε καίρια το τραπεζικό σύστημα της Γερμανίας και της Βρετανίας, και θα απαιτούσε μεγάλης έκτασης εγχειρήματα διάσωσης των εγχώριων τραπεζών.
Ένα δεύτερο κανάλι εξάπλωσης του ιρλανδικού ιού είναι μέσω των κεφαλαιαγορών, προς την Πορτογαλία. Ο μεγαλύτερος πιστωτής της Πορτογαλίας είναι όμως η Ισπανία που ήδη βρίσκεται σε ευάλωτη θέση με έκθεση 78 δις δολαρίων. Με άλλα λόγια, η χρεοκοπία των ιρλανδικών τραπεζών θα μπορούσε να σαρώσει όλη την Ευρωζώνη. Και γι’ αυτό έπρεπε να αποτραπεί.
Ήταν άκρως απαραίτητο να λάβει η Ιρλανδία χρηματοδότηση από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας. Ο Μηχανισμός συνεστήθη ακριβώς γι’ αυτό τον σκοπό. Σε αντίθεση με ό,τι αναμένονταν, βρέθηκαν τρόποι ώστε ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας να προσφέρει χρηματοδότηση με σχετικώς χαμηλά επιτόκια. Εκ των ουκ άνευ βέβαια είναι ο συνολικός δανεισμός που θα παράσχει να μην ξεπεράσει το ανώτατο επίσημο νούμερο των 440 δις ευρώ. Ακόμα και με τους περιορισμούς του όμως, το νούμερο αυτό είναι πολύ μεγάλο και μπορεί να αντιμετωπίσει κάθε πρόβλημα που θα εμφανιστεί στην Ιρλανδία και την Πορτογαλία. Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός δεν αρκεί ωστόσο για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που πιθανόν να εμφανιστούν στην Ισπανία. Από την άποψη αυτή δεν αποτελεί μια ομπρέλα προστασίας για την Ευρωζώνη αλλά μόνο για τις δύο μικρότερες και πιο ‘περιφερειακές’ οικονομίες της.
Αν λάβουμε υπόψη μας τι διακυβεύεται, τόσο για την Ιρλανδία όσο και ευρύτερα για την Ευρωζώνη, ήταν παράλογη η επίμονη άρνηση του Δουβλίνου να καταθέσει αίτηση προσφυγής στο μηχανισμό. Όπως ήταν παράλογη και η συμπεριφορά ορισμένων Ευρωπαίων της άλλης μεριάς που συνέδεαν το ενδεχόμενο χορήγησης δανείου από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό με ζητήματα φορολογικής πολιτικής. Η άρνηση της ιρλανδικής κυβέρνησης απέναντι στη διάσωση της χώρας τελικά ξεπεράστηκε την Κυριακή, όμως δεν είναι σίγουρο ότι έχει ξεπεραστεί και η πολιτική αβεβαιότητα σε σχέση με αυτούς που θα πρέπει να εγγυηθούν τα δάνεια. Η έγκριση του γερμανικού Κοινοβουλίου, για παράδειγμα, δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένη.
Η εκτίμησή μας είναι πως η Ευρωζώνη θα τα βγάλει πέρα με την βραχυπρόθεσμη κρίση χρηματοδότησης της Ιρλανδίας. Διαθέτει τους μηχανισμούς για την αντιμετώπισή της. Η ανησυχία ωστόσο παραμένει και προέρχεται από δύο άλλες μεσοπρόθεσμες εξελίξεις για τις οποίες η Ευρωζώνη δεν είναι προετοιμασμένη – καθόλου.
Η πρώτη αφορά τα ζητήματα της φερεγγυότητας. Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός μπορεί να παράσχει ρευστότητα στις ιρλανδικές τράπεζες αλλά δεν μπορεί να τις καταστήσει φερέγγυες. Στο τέλος του δευτέρου τριμήνου το συνολικό εξωτερικό χρέος της Ιρλανδίας – κράτους, επιχειρήσεων και νοικοκυριών – βρίσκονταν στα 2.113 δις δολάρια, δηλαδή κοντά στο 1.000% του ΑΕΠ. Στα τέλη του 2009 όμως, η καθαρή εξωτερική χρεωστική θέση της Ιρλανδίας ήταν, σύμφωνα με τον οικονομολόγο Ρικάρντο Καμπράλ, στο 75,1% του ΑΕΠ, καλύτερη από της Πορτογαλίας, αλλά πολύ ψηλά.
Για να διασφαλιστεί η φερεγγυότητα της Ιρλανδίας και των άλλων οικονομιών της ευρωπαϊκής περιφέρειας, πρέπει οι χώρες αυτές να επιστρέψουν σύντομα σε ισχυρή ανάπτυξη. Την περασμένη βδομάδα, ο Κέβιν Ο’ Ρουρκ, καθηγητής Οικονομικών στο Τρίνιτι Κόλετζ του Δουβλίνου, ανέδειξε ένα σημαντικό ζήτημα οικονομικών αρχών. Αν θεωρούμε ότι οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις αποτελούν τον βασικό παράγοντα για την επίτευξη υψηλής ανάπτυξης, σε καμιά περίπτωση δεν μπορούμε να εφαρμόσουμε αυτό το επιχείρημα στην Ιρλανδία που αποτελεί την εμβληματική περίπτωση μιας χώρας που εφάρμοσε διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Σε μια συγκυρία δρακόντειας δημοσιονομικής σύσφιξης, μετριοπαθούς νομισματικής σύσφιξης και αδύναμης παγκόσμιας ζήτησης, από πού θα προέλθει η ιρλανδική ανάπτυξη; Δεν φαίνεται πιθανή. Πιστεύει πράγματι το Δουβλίνο ότι η χαμηλή του εταιρική φορολογία θα δελεάσει τόσο τις ξένες εταιρείες ώστε να αποφασίσουν να επενδύσουν τώρα εκεί, μέσα σε μια συγκυρία ισχυρών αβεβαιοτήτων; Ή μήπως μπορεί η Ιρλανδία να προχωρήσει σε μια τόσο δραστική εσωτερική υποτίμηση και μάλιστα τόσο γρήγορα ώστε σε μια άκρως αρνητική συγκυρία να δημιουργήσει μια έκρηξη εξαγωγών;
Η δεύτερη πηγή ανησυχίας έχει να κάνει με την επιστροφή των μεγάλων ανισορροπιών εντός της Ευρωζώνης. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις που δημοσίευσε ο ΟΟΣΑ την περασμένη εβδομάδα, το πλεόνασμα τρεχουσών συναλλαγών της Γερμανίας θα φτάσει το 2012 το 7% του ΑΕΠ της – επιστρέφοντας δηλαδή στα επίπεδα ρεκόρ που είχε κατακτήσει πριν την παγκόσμια κρίση. Και σε αυτό βρίσκονται οι σπόροι της επόμενης κρίσης που για την αντιμετώπισή της η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν διαθέτει ούτε θεσμούς ούτε μηχανισμούς ούτε Ομάδα Δράσης.
[sofokleous10.gr]
